Nowoczesne technologie stosowane w budownictwie mieszkaniowym z każdym rokiem zyskują na popularności i są w zasięgu naszej ręki. Pragniemy żyć wygodniej, w domach wyposażonych w inteligentne instalacje. Do tego wciąż aktualizowane Wymagania Techniczne wymagają zastosowania lepszych rozwiązań, które zmniejszą zapotrzebowanie energetyczne budynków. Wraz z popularyzacją nowoczesnych technologii w naszych domach pojawiło się wiele nowych pojęć i terminów technicznych. Właśnie dlatego przygotowaliśmy słownik pojęć, w którym znajdziesz definicje najważniejszych haseł związanych z rekuperacją, a także innymi rozwiązaniami technicznymi oraz budynkami energooszczędnymi.

Anemostat

Jest to element montowany na końcu przewodu wentylacyjnego, montowany w części nawiewnej lub wywiewnej kanałów wentylacyjnych. Najczęściej anemostaty umieszczane są w ścianie lub w suficie. Zadaniem anemostatów jest regulacja strumienia powietrza, które nawiewane jest do pomieszczenia, lub jest z niego wywiewane. Dzięki anemostatom powietrze jest odpowiednio rozdystrybuowane po pomieszczeniach.

Anemometr

Urządzenie pomiarowe, które służy do mierzenia objętości i prędkości przepływu powietrza. Anemometr jest niezbędnym urządzeniem w diagnostyce wydajności instalacji wentylacyjnej.

By-pass

Jest to dodatkowy element wyposażenia rekuperatora. By-pass stosuje się w instalacji rekuperacji po to, aby móc w pewnych sytuacjach pominąć wymiennik ciepła. W momencie zastosowania by-passu w rekuperacji nie dochodzi do odzysku ciepła, a powietrze, które dostaje się do wnętrza budynku ma temperaturę taką, jak na zewnątrz. Oczywiście podczas stosowania by-passa powietrze zostaje przefiltrowane. Zastosowanie by-passa w rekuperacji znajduje swoje zastosowanie w czasie upalnych nocy. Wówczas temperatura powietrza na zewnątrz jest niższa niż w pomieszczeniu. Stosując rekuperację z by-passem, możemy nieco ochłodzić wnętrze domu.

Chłodnica kanałowa freonowa

Jest to urządzenie używane w celu bezpośredniego schłodzenia powietrza nawiewanego kanałami wentylacyjnymi. W przypadku chłodnicy kanałowej freonowej, nośnikiem energii jest freon. Zastosowanie chłodnicy kanałowej freonowej pozwala zwiększyć komfort termiczny podczas upalnych dni. Zazwyczaj chłodnica kanałowa freonowa dostępna jest wraz z kanałowym czujnikiem temperatury i syfonem do odprowadzania skroplin kondensatu.

Chłodnica kanałowa wodna

Urządzenie to stosowane jest w celu schłodzenia temperatury powietrza nawiewanego do pomieszczeń. W przypadku tego rodzaju chłodzenie odbywa się za pośrednictwem wody. Zaletą chłodnicy jest kompaktowa budowa i prosty montaż. Chłodnice kanałowe wyposażone są w system odprowadzenia skroplin. Zastosowanie chłodnicy kanałowej wodnej pozwala na utrzymanie temperatury powietrza nawiewanego do pomieszczeń budynku na odpowiednim poziomie.

Czerpnia

Jest to jeden z elementów instalacji rekuperacji. Zwykle umieszcza się czerpnię na elewacji budynku. Czerpnia odpowiedzialna jest za pobieranie świeżego powietrza z zewnątrz i przekazywanie go do kanałów wentylacyjnych.

Czujnik CO₂

Element pomiarowy mierzący stężenie dwutlenku węgla w danym pomieszczeniu w budynku. Czujnik CO₂ na bieżąco analizuje skład powietrza w swoim otoczeniu. W zależności od wykrytego stężenia dwutlenku węgla czujnik przekazuje do rekuperatora odpowiedni sygnał, co powoduje zmianę wydajności pracy urządzenia. Zastosowanie czujników CO₂ umożliwia lepsze dopasowanie trybu pracy rekuperatora do aktualnych potrzeb – np. w momencie gdy w pomieszczeniu znajduje się więcej osób. Dzięki czujnikom dwutlenku węgla instalacja rekuperacji automatycznie dostosowuje wydajność wentylatorów, bez konieczności ręcznego regulowania ustawień urządzenia przez użytkowników.

Czujnik wilgotności powietrza

Urządzenie przeznaczone do pomiaru poziomu wilgotności w powietrzu w budynku. Czujnik na bieżąco dokonuje pomiaru wilgotności powietrza, a na podstawie tych pomiarów wysyła sygnał do rekuperatora. W momencie zarejestrowania podwyższonego stanu wilgotności powietrza, moc wentylatorów zostaje zwiększona. W praktyce oznacza to, że np. podczas gotowania, kąpieli, czy suszenia prania we wnętrzach rekuperacja pracuje z większą wydajnością, w celu obniżenia wilgotności powietrza do odpowiedniej wartości. Podobnie jak w przypadku czujnika CO₂ ingerencja użytkownika nie jest konieczna, a cały proces jest zautomatyzowany.

Filtry do rekuperatora

Element, który zatrzymuje wszelkie zanieczyszczenia z nawiewanego powietrza. Zadaniem filtrów jest oczyszczenie powietrza zasysanego z zewnątrz ze smogu, alergenów, pyłów zawieszonych, kurzu, szkodliwych substancji, a także wirusów i bakterii. Dostępne są filtry do rekuperatora różnych klas – G4, F5, F7, a także filtry specjalistyczne. Filtr chroni także wymiennik ciepła przed zabrudzeniem, co zapewnia urządzeniu prawidłowe działanie.

GGWC

Glikolowy gruntowy wymiennik ciepła, określany także glikolowym GWC. Jest to rodzaj instalacji, będącej wsparciem dla rekuperacji, umożliwia zwiększyć wydajność instalacji wentylacyjnej. GGWC przygotowuje termicznie powietrza, które trafia do rekuperatora. Działanie glikolowego gruntowego wymiennika ciepła jest doceniane szczególnie w sezonie zimowym. Wówczas glikolowe GWC ogrzewa świeże powietrze pobierane z zewnętrz i ogrzewa je, co chroni rekuperator przed szronieniem i zamarzaniem.

Gruntowy glikolowy wymiennik ciepła ma formę rur z tworzywa sztucznego, które wypełnione są roztworem z glikolu. Rury te są zakopane pod powierzchnią ziemi – mogą znajdować się w ogrodzie, pod płytą fundamentową, a nawet pod podjazdem. Podczas używania GGWC glikol przejmuje energię z gruntu, a następnie przekazuje ją do wymiennika ciepła. Zimą glikolowy GWC ogrzewa powietrze, a w sezonie letnim pozwala je schłodzić, zwiększając komfort cieplny.

Gruntowy Wymiennik Ciepła (GWC)

GWC to urządzenie często wykorzystywane rekuperacji. Jest ono umieszczane między czerpnią a rekuperatorem. Gruntowny Wymiennik Ciepła wykorzystuje ciepło lub chłodne powietrze z gruntu jako wsparcie dla rekuperatora. Dzięki GWC efektywność rekuperacji jest większa, a powietrze nawiewane do pomieszczeń ma odpowiednią temperaturę. Dzięki zastosowaniu GWC działanie wentylacji będzie jeszcze lepiej przekładało się na komfort mieszkańców.

HVAC

Określenie to pochodzi od pierwszych liter angielskich wyrazów: heating, ventilation, air conditioning. Pojęciem tym określa się branżę inżynierii sanitarnej, która specjalizuje się w instalacjach grzewczych, wentylacyjnych i klimatyzacyjnych. Określenie HVAC używane jest także w stosunku do nowoczesnych systemów instalacji stosowanych w budynkach. Rozwiązania z zakresu HVAC mają na celu zapewnić wymianę powietrza w pomieszczaniach, utrzymać odpowiednią jakość powietrza, a także komfort cieplny. Stosowanie nowoczesnych systemów HVAC pozwala zminimalizować koszty ogrzewania w sezonie zimowym, a także poprawić wydajność energetyczną budynku. Wydajne i prawidłowo funkcjonujące instalacje HVAC to także większy komfort i ochrona zdrowia osób przebywających w danym budynku oraz dbałość o kondycję budynku i jego stan techniczny. Warto wspomnieć, że wykorzystanie innowacyjnych rozwiązań z zakresu HVAC, to zmniejszenie negatywnego wpływu budynku na środowisko naturalne.

Izolacja termiczna kanałów wentylacyjnych

Dla ochrony kanałów wentylacyjnych stosuje się odpowiednią izolację termiczną. To minimalizuje ryzyko skraplania się pary wodnej. Izolacja termiczna kanałów wentylacyjnych powinna być obligatoryjnie wykonana w przypadku, gdy elementy instalacji wentylacyjnej przechodzą przez nieogrzewane pomieszczania, a także, jeżeli w jakiś inny sposób jest narażona na straty energii. Rodzaj i grubość izolacji cieplnej określone są w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury „w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie”. Minimalna grubość izolacji termicznej jest zależna od średnicy, liczby i usytuowania przewodów w budynku. Izolacja termiczna pełni także funkcję wygłuszenia hałasu spowodowanego przepływem powietrza. Odpowiednio wykonana izolacja kanałów wentylacyjnych zwiększa także bezpieczeństwo w przypadku pożaru, ograniczając rozprzestrzenianie się ognia. Najczęściej jako izolację termiczną kanałów wentylacyjnych wykorzystuje się maty kauczukowe, wełna szklana, wełna kamienna, specjalne panele z wełny szklanej, a także akcesoria montażowe w postaci klei, gwoździ samoprzylepnych, a także taśmy aluminiowej.

Jednostka chłodząca ARTIC

To dodatkowe urządzenie montowane w rekuperatorze. Umożliwia ono schłodzenie powietrza nawiewanego do pomieszczeń. To rozwiązanie stosowane jest w miesiącach letnich, w celu obniżenia temperatury powietrza w domu. Jednostka chłodząca ARTIC działa na zasadzie pompy ciepła – co zmniejsza zużycie energii elektrycznej. Urządzenie to jest dostępne do rekuperatorów marki AERISnext.

Jonizator / jonizacja powietrza

Jest to jedna z funkcji klimatyzatora, dostępna w niektórych modelach urządzeń. Jonizator powietrza jest aktywnym filtrem elektrostatycznym umieszczonym wewnątrz klimatyzatora. Działanie jonizatora polega na wytworzeniu jonów ujemnych, za pośrednictwem których wyłapywane są zanieczyszczenia, a ostatecznie zostają zatrzymane na powierzchni filtra.

Dzięki jonizacji powietrza możemy pozbyć się nieprzyjemnych zapachów, bakterii, grzybów oraz roztoczy i innych drobnoustrojów. Korzystanie z jonizatora pozwala uniknąć pojawienia się Syndromu Chorego Budynku. Działanie jonizatora pozwala poprawić samopoczucie osób znajdujących się w danym pomieszczeniu, zmniejsza ryzyko infekcji, a także poprawia koncentrację i ogólny stan zdrowia (przede wszystkim układu oddechowego).

Klapa rewizyjna

Jest to element instalacji rekuperacyjnej. Funkcją klapy rewizyjnej jest zasłonięcie otworu w kanale wentylacyjnym, który wykorzystywany jest podczas prac konserwacyjnych i porządkowych, umożliwia wprowadzenie urządzeń czyszczących.

Klasa szczelności

To parametr informujący o szczelności użytych materiałów, a także połączeń kanałów wentylacyjnych z kształtkami i pozostałymi urządzeniami będącymi elementami instalacji wentylacyjnej. Najczęściej używa się oznaczeń klasy szczelności A, B, C, D. Klasa A oznacza najniższą szczelność instalacji, a D najwyższą.

Klasy filtrów w rekuperatorach

Filtry stosowane w rekuperatorze oczyszczają powietrze zasysane z zewnątrz, zanim dostanie się ono do pomieszczeń budynku. Filtry do rekuperacji dostępne są w różnych wariantach, a wybór odpowiedniego ułatwiają klasy filtracji określone w europejskiej normie EN779. Norma ta określa także parametry, jakie ma spełniać dana klasa filtrów. Zgodnie z normą EN779 rozróżniamy następujące klasy filtrów:

filtry klasy G (zgrubne) – dostępne są w wariantach G1, G2, G3, G4. Są to najbardziej podstawowe filtry, które sprawdzą na wstępnym etapie filtracji. Bardzo często filtry klasy G znajdują się w wyposażeniu fabrycznym rekuperatorów. Filtrują owady, zabrudzenia, grubszy pył. Filtry klasy G4 stosowane są przede wszystkim jako filtry wstępne.
filtry klasy M (średnio-dokładne) – dostępne w wariantach M5, M6. Wcześniej filtry klasy M były określane symbolami F5 i F6. Doskonale filtrują podstawowe zanieczyszczenia, pyłki roślin, bakterie, zarodniki grzybów, niektóre ze składników smogu. Najczęściej filtry klasy M stosowane są wraz z filtrami wstępnymi kl. G. Jeżeli stosujemy filtry dokładne, to filtry M mogą być zastosowane, jako filtr wstępny.
filtry klasy F (dokładne) – do tej klasy filtrów zaliczamy filtry F7, F8, F9. Ten rodzaj filtrów ma bardzo wysoką skuteczność w zatrzymywaniu nawet najdrobniejszych zanieczyszczeń. Stosując filtry dokładne klasy F otrzymamy powietrze wolne od pyłków roślin, smogu, grzybów, bakterii, a nawet wirusów.

Klimatyzator

Urządzenie przeznaczone do obróbki termicznej powietrza. Nowoczesne klimatyzatory wyposażone są zarówno w funkcję chłodzenia, jak i grzania. Klimatyzator zbudowany jest ze sprężarki, skraplacza, parownika, nagrzewnicy i wentylatorów. Praca klimatyzatora przypomina odwrócone funkcjonowanie lodówki. W jednostce chłodzącej (lub części urządzenia), w parowniku dochodzi do odparowania czynnika chłodniczego. Potem czynnik chłodniczy pod postacią pary przepływa do sprężarki, gdzie rośnie jego ciśnienie i temperatura. Gorąca para jest kierowana do skraplacza, skąd już pod postacią cieczy przepływa kanałami do zaworu rozprężnego gdzie zarówno zmniejsza się ciśnienie jak i temperatura. Po tym etapie ciekły czynnik trafia do parownika, gdzie cały cykl zostaje powtórzony. Klimatyzatory wyposażone są także w filtry, które oczyszczają powietrze z bakterii i zanieczyszczeń.

Wyróżniamy kilka rodzajów klimatyzatorów:

ścienne
kasetonowe,
przenośne,
kanałowe,
pojedyncze,

Klimatyzacja multisplit

Urządzenie klimatyzatora typu multisplit działa na tej samej zasadzie co klimatyzacja split. Różnica polega na tym, że w przypadku klimatyzacji multisplit do jednej jednostki zewnętrznej może być podłączonych kilka jednostek wewnętrznych. W przypadku klimatyzatora multisplit możliwe jest jednoczesne działanie kilku jednostek klimatyzatora jednocześnie. Dzięki temu możemy uzyskać komfort termiczny we wszystkich pomieszczeniach, jeżeli zajdzie taka potrzeba. W przypadku klimatyzatorów multisplit montaż jest bardzo podobny jak w klimatyzatorach split. Jednostkę wewnętrzną łączy się z jednostką zewnętrzną rurkami miedzianymi. Podczas montażu klimatyzacji multisplit ważne jest, aby przestrzegać zalecanej odległości pomiędzy jednostkami i długości rur miedzianych.

Klimatyzacja SPLIT

Jest to jeden z częściej wybieranych modeli klimatyzacji do mieszkań, a także domów jednorodzinnych. Klimatyzator typu split składa się z dwóch jednostek: zewnętrznej i wewnętrznej. Dwa moduły połączone są ze sobą miedzianymi rurami z czynnikiem chłodzącym. Większość nowoczesnych modeli klimatyzacji split ma także funkcję ogrzewania pomieszczenia, w tym celu urządzenie wyposażone jest w nagrzewnicę.

Podczas działania klimatyzacji split czynnik chłodzący trafia w płynnej postaci do jednostki wewnętrznej. Następnie w kontakcie z częścią chłodzącą temperatura czynnika obniża się na skutek parowania. Potem czynnik w postaci pary kierowany jest do jednostki zewnętrznej miedzianymi rurkami. Tam dochodzi do jego skroplenia, czynnik pod płynną postacią znów może być użyty w cyklu.

Zaletą klimatyzacji split jest możliwość montażu elementu urządzenia, które generuje największy hałas na zewnątrz budynku. Klimatyzatory split mają kompaktową budowę i są bardzo wydajne. Współczesne klimatyzatory maja nie tylko funkcję chłodzenia, ale także oczyszczają powietrze, osuszają je, sterylizują i nagrzewają.

Manometr

Dla prawidłowego działania instalacji wentylacyjnej istotne jest monitorowanie ciśnienia w wentylacji. Manometr to urządzenie, które służy do pomiaru ciśnienia powietrza, nieagresywnych gazów, podciśnienia, a także różnicy ciśnień. Urządzenie to jest niezbędne podczas prac związanych z diagnostyką systemu wentylacji, a także systemów kominowych i wyciągów. Manometry występują w dwóch wariantach, które można podzielić ze względu na ich budowę: manometry ukośne i manometry pionowe.

Manometry ukośne służą do pomiaru ciśnienia w zakresie 0 – 1000 Pa. Tego typu urządzenia są najczęściej wykorzystywane do monitorowania działania instalacji, a także stanu filtrów specjalistycznych. Najczęściej użytkowany jest w budynkach przeznaczenia medycznego.

Manometry pionowe umożliwiają pomiar ciśnienia w skali – 10 000 Pa. Najczęściej są używane do stałego monitorowania działania instalacji wentylacyjnych w niedużych budynkach użyteczności publicznej, w budownictwie mieszkaniowym oraz w przemyśle.

Mufa

Część instalacji rekuperacji. Element ten służy do połączenia dwóch kanałów wentylacyjnych. Łączenie kanałów wentylacyjnych przebiega wewnątrz mufy.

Nagrzewnica wstępna

Jest to urządzenie, którego zadaniem jest zabezpieczenie wymiennika ciepła w sezonie zimowym przed uszkodzeniem na skutek działania niskich temperatur. Podczas mroźnych dni może dojść do zamarznięcia kondensatu wykraplającego się, co może być przyczyną zablokowania ruchu lameli, a ostatecznie może doprowadzić do awarii wymiennika. Stosując nagrzewnicę wstępną montujemy ją na kanale czerpnym, tuż przed rekuperatorem. Warto pamiętać, że nagrzewnica wstępna ogrzewa wyłącznie powietrze, które trafia do wymiennika i nie wpływa ona na temperaturę powietrza w pomieszczeniach. Sterowanie nagrzewnicą wstępną odbywa się za pośrednictwem automatyki centrali. Nagrzewnica uruchamiana jest w momencie, gdy temperatura na zewnątrz spadnie poniżej określonej wartości (zwykle poniżej -3^oC). Należy pamiętać, że nagrzewnica wstępna potrzebuje do swojego działania energii elektrycznej. Jej zaletą jest niski koszt, a także minimalizowanie ryzyka wystąpienia awarii wymiennika ciepła.

Nagrzewnica wstępna elektryczna

Jest to urządzenie, które montowane jest przed rekuperatorem. Nagrzewnica wstępna chroni jednostkę centralną przed zamarzaniem i umożliwia użytkowanie wentylacji nawet w czasie długo trwających bardzo niskich temperatur. Czasami stosowana jest także nagrzewnica wtórna – umiejscowiona za rekuperatorem. Jej zadaniem jest dodatkowe ogrzanie powietrza zanim trafi ono do pomieszczeń. Dostępna jest także nagrzewnica wodna, pełniąca tę samą funkcję co nagrzewnica wtórna. Różnicą jest czynnik grzewczy, którym w tym przypadku jest woda. Należy pamiętać, że nagrzewnica wodna musi być podłączona do instalacji grzewczej w budynku.

Nagrzewnica wtórna

Jet to urządzenie wykorzystywane do dodatkowego ogrzania powietrza nawiewanego do pomieszczeń. Nagrzewnicę wtórną stosuje się w celu zminimalizowania strat wentylacyjnych spowodowanych przez bardzo niskie temperatury. Urządzenia te mają bardzo kompaktową budowę i instalowane są na kołnierzu nawiewnym rekuperatora (nagrzewnica wtórna PTC), lub w kanale wentylacyjnym pionowym/poziomym (nagrzewnica wtórna kanałowa). Nagrzewnice wtórne mają wysoką wydajność dogrzewania, co pozwala korzystać z rekuperacji niezależnie od temperatury.

Odzysk wilgoci

Niektóre modele rekuperatorów zapewniają nie tylko odzysk ciepła z wywiewanego powietrza, ale także wilgoci. Taką funkcję mają wymienniki entalpiczne i przeciwprądowo-entalpiczne. Różnią się one konstrukcją – zamiast metalowych lameli, w wymienniku z odzyskiem wilgoci zastosowano specjalną tkaninę membranową. Wymiennik zapewnia odzysk wilgoci na poziomie około 50-60%. Szerzej omówiliśmy ten temat w artykule „Rekuperacja z odzyskiem wilgoci (…)”.

Pompa ciepła powietrze-powietrze

Jest to urządzenie wykorzystujące odnawialne źródła energii do ogrzewania pomieszczenia. Parownik, będący częścią zewnętrzną pompy ciepła pobiera powietrze z zewnątrz za pomocą wentylatorow. Później powietrze zostaje przekazane miedzianymi rurkami wypełnionymi czynnikiem, który odparowując, pobiera ciepło z otoczenia. Następnie tak ogrzane powietrze jest zasysane przez sprężarkę, która dodatkowo ogrzewa powietrze. Następnie gaz jest transportowany rurkami do jednostki wewnętrznej, gdzie zostaje skroplony. Podczas tego procesu całe ciepło zostaje przekazane do pomieszczenia. Następnie skroplony czynnik wraca do jednostki zewnętrznej, a cały proces rozpoczyna się od nowa.

Pompa ciepła powietrze-powietrze korzysta nawet 75% z energii odnawialnej z powietrza. Dzięki temu jest to bardzo ekonomiczna i ekologiczna forma ogrzewania. Bardzo często pompa ciepła powietrze-powietrze współpracuje z innymi urządzeniami w budynku, np. z instalacją fotowoltaiczną lub wentylacją mechaniczną. Zaletą pompy powietrze-powietrze jest to, że nie wymaga ona specjalnej instalacji, czy wykonywania wykopów w gruncie. Tego rodzaju pompy ciepła są powszechnie stosowane zarówno w nowych budynkach, jak i w domach już istniejących. Wyróżniamy dwa rodzaje pomp ciepła powietrze-powietrze:

pompa powietrzna typu split – urządzenie składa się z dwóch jednostek – zewnętrznej i wewnętrznej. Moduły są połączone ze sobą rurami wypełnionymi czynnikiem.
Pompa powietrzna typu monoblok – składa się z pojedynczej jednostki, którą umieszcza się na zewnątrz budynku. Nowoczesne pompy powietrza mają kompaktowe wymiary. Urządzenie podłączone jest do instalacji hydraulicznej, którą ciepło jest przekazywane do systemu grzewczego.

Projekt instalacji rekuperacji

Stanowi bazę do dalszych działań obejmujących montaż rekuperacji w budynku. Profesjonalny projekt rekuperacji pozwala na dopasowanie systemu wentylacji do specyfiki budynku, a także uniknąć błędów wynikających z nieprawidłowości w wykonaniu rekuperacji. W projekcie rekuperacji zawarty jest opis techniczny wraz z rysunkami instalacji, informacje o średnicach przewodów wentylacyjnych, umiejscowieniu rekuperatora, rozmieszczeniu czerpni i wyrzutni, kanałów dystrybucji powietrza. Prawidłowo wykonany projekt rekuperacji umożliwia uzyskanie pełnej wydajności urządzeń.

Przepustnica kanałowa

Jest to jeden z elementów współtworzących system wentylacji. Przepustnicę kanałową stosuje się w celu regulacji przepływu powietrza w instalacji. Komponent ten umożliwia także czasowe odcięcie powietrza nawiewanego. Dzięki przepustnicy kanałowej możemy kontrolować ilość powietrza napływającą do wnętrza budynku. Przepustnice kanałowe występują w różnych wariantach, różnią się od siebie materiałem, z jakiego są wykonane, a także kształtem (soczewkowate, okrągłe, postokątne).

Przewody wentylacyjne

W instalacji rekuperacji stosowane są specjalne przewody wentylacyjne. Nie wykorzystuje się tradycyjnych przewodów kominowych – dlatego właśnie, rekomendowane jest zaplanowanie rodzaju wentylacji jeszcze na etapie budowy domu. Wówczas można uniknąć zbędnych kosztów, a także lepiej zaplanować układ przewodów wentylacyjnych. Przewody wentylacyjne łączą rekuperator, czerpnie i wyrzutnie, a przede wszystkim rozprowadzają powietrze po całym budynku. Dostępne są różnego rodzaju przewody wentylacyjne, które różnią się przede wszystkim materiałem, z jakiego są wykonane.

Przewody wentylacyjne flex

Kanały wentylacyjne flex wykonane są z trwałego tworzywa sztucznego PE. Zaletą przewodów wentylacyjnych flex jest ich duża elastyczność i niewielka średnica. Można je wyginać pod każdym kątem, a także ukryć w zabudowie sufitu podwieszanego lub w stropie. Wśród przewodów wentylacyjnych flex dostępne są modele, w których zastosowano od wewnątrz specjalną powłokę z elementami jonów srebra, chroniącą przed rozwojem bakterii i drobnoustrojów wewnątrz kanałów. Kanały wentylacyjne z tworzywa PE są proste w montażu, a także zapewniają lepsze wytłumienie akustyczne, co sprawia, że praca rekuperacji jest bardzo cicha.

Przewody wentylacyjne spiro

Innym rodzajem przewodów wentylacyjnych są przewody spiro. Wykonane są one z ocynkowanej stali. Nazywane są także kanałami sztywnymi – ze względu na swoją charakterystyczną budowę. Przewody wentylacyjne spiro wymagają odpowiedniego montażu. Do łączenia kształtek z kanałami wymagane jest użycie specjalnej taśmy uszczelniającej, a także niewielkich wkrętów (tzw. pchełki). W przypadku przewodów wentylacyjnych spiro bardzo ważnym elementem jest odpowiednia izolacja wykonana z wełny mineralnej. Pozwala ona zmniejszyć straty ciepła, a także tworzy odpowiednią izolację akustyczną. Zaletą przewodów wentylacyjnych spiro jest ich niski koszt. Kanały są odporne na uszkodzenia mechaniczne, a także są niepalne, więc doskonale sprawdzą się w budynkach użyteczności publicznej i przemysłowych.

Rekuperator

Centrala wentylacyjna, która wyposażona jest m.in. w wymiennik ciepła. Urządzenie to jest najważniejszym elementem instalacji rekuperacji. To właśnie w wymienniku w rekuperatorze dochodzi do wymiany ciepła pomiędzy strumieniem powietrza z kanału wywiewnego i nawiewnego. Rekuperator wyposażony jest także w wentylatory i filtry, a także automatykę odpowiedzialną za wygodne sterowanie urządzeniem.

Rekuperator centralny

Urządzenie stanowiące główny element scentralizowanego systemu wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła. Rekuperator centralny odpowiedzialny jest za wymianę powietrza i przekazanie energii cieplnej w budynku. Następnie z rekuperatora centralnego świeże powietrze jest dystrybuowane za pomocą kanałów wentylacyjnych do wszystkich pomieszczeń w budynku. Rekuperator centralny odznacza się odzyskiem ciepła na wysokim poziomie. Może być zamontowany na strychu, w kotłowi lub innym pomieszczeniu – najważniejsze, by było ono ocieplone, tak by rekuperator nie zamarzł zimą.

Rekuperator miejscowy / pokojowy

Tego typu rekuperatory określane są także terminami: rekuperator ścienny, rekuperator decentralny, rekuperator kompaktowy. Jego działanie jest podobne jak w przypadku rekuperatora centralnego. Rekuperator pokojowy stanowi element instalacji wentylacyjnej, nawiewa świeże powietrze do pomieszczenia i wyprowadza na zewnątrz powietrze zużyte, jednocześnie odzyskując z niego energię cieplną. Różnica pomiędzy rekuperatorem miejscowym a centralnym polega przede wszystkim na braku kanału wentylacyjnego w przypadku tego pierwszego. Rekuperator pokojowy montowany jest w ścianie zewnętrznej budynku, w pomieszczeniu, w którym chcemy poprawić przepływ i jakość powietrza.

Najczęściej stosowane są rekuperatory miejscowe typu push-pull. Zastosowany jest w nich wymiennik regeneracyjny. Działanie rekuperatora ściennego można podzielić na dwa etapy. W ramach pierwszego etapu powietrze wyciągane jest z wnętrza budynku i wyrzucane na zewnątrz, jednocześnie wymiennik gromadzi odzyskane ciepło. Etap ten trwa około 70 sekund. Następnie zmieniany jest kierunek obrotu i urządzenie pobiera powietrze z zewnętrz, któremu przekazywane jest odzyskane ciepło. Pomiędzy dwoma etapami następuje krótka pauza, co zapobiega mieszaniu się strumieni powietrza. Żeby poprawić wydajność rekuperacji zdecentralizowanej warto montować rekuperatory ścienne parami, aby mogły pracować naprzemiennie w cyklach.

Skropliny w rekuperatorze

Powstawanie skroplin w rekuperatorze jest w pełni naturalnym zjawiskiem. Szczególnie występuje w sezonie zimowym, kiedy występują znaczne różnice temperatur podczas pracy centrali. Do skraplania pary wodnej dochodzi konkretnie w wymienniku ciepła, gdzie wilgotne i ciepłe masy powietrza mają kontakt z chłodnym powietrzem z zewnątrz. Na skutek schłodzenia powietrza, dochodzi do wytrącenia z niego wilgoci. Ważne jest jednak, aby zapewnić odpowiednie odprowadzenie skroplin. W przeciwnym razie skumulowane skropliny mogą doprowadzić do uszkodzenia wymiennika ciepła. W tym celu montuje się odpowiedni syfon, który na zasadzie podciśnienia wytwarzanego w urządzeniu umożliwia bieżące odprowadzanie skroplin z urządzenia. Przewody odprowadzające skropliny podłączane są do wewnętrznej instalacji kanalizacji lub kierowane są na zewnątrz budynku. Istnieje także możliwość zastosowania izolacji termicznej w celu zminimalizowania ilości skroplin w rekuperatorze. Zalecane jest, aby raz lub dwa razy w roku wykonywać przegląd odpływu skroplin rekuperatora – najlepiej przed sezonem grzewczym.

Skrzynka rozprężna

Element instalacji wentylacyjnej, najczęściej stosowany w rekuperacji. Do skrzynek rozprężnych montuje się czerpnie i wyrzutnie. Najczęściej stosuje się skrzynki rozprężne ze stali nierdzewnej oraz ze spienionego polipropylenu.

Sprawność rekuperatora

Jest to jeden z najważniejszych parametrów, jakie określają rekuperator. Określa on, ile ciepła jest w stanie odzyskać rekuperator w procesie wymiany z zużytego powietrza i przekazać go świeżemu powietrzu.

Spręż dyspozycyjny rekuperatora

To drugi z najważniejszych parametrów obok sprawności, oba te parametry mogą nam dać pełną informację na temat mocy rekuperatora. Spręż dyspozycyjny określa ciśnienie, z jakim rekuperator wtłacza powietrze do kanałów wentylacyjnych.

Syndrom Chorego Budynku

Jest to zespół dolegliwości, na które skarżą się osoby przebywające w nieprawidłowo wentylowanych budynkach. Do najczęstszych objawów należą: chroniczne zmęczenie, bóle głowy, problemy z koncentracją, podrażnienie gardła, nosa, problemy z oddychaniem. Często objawy mogą przypominać przeziębienie lub reakcję alergiczną. Najczęściej objawy znikają wraz z opuszczeniem źle wentylowanego budynku. Przyczyną złego samopoczucia u osób przebywających w niewentylowanym pomieszczeniu jest zbyt wysoki poziom dwutlenku węgla, zbyt duża zawartość pary wodnej, a także nagromadzenie szkodliwych substancji chemicznych (elementy wyposażenia domu, drukarki w biurach, detergenty, itd.). Bardzo często z Syndromem Chorego Budynku mamy do czynienia w budynkach, w których została przeprowadzona termoizolacja lub wymieniona została stolarka okienna, a zastosowana jest wentylacja grawitacyjna.

System antyzamrożeniowy

Jest to automatyczny system, chroniący rekuperator przed szronieniem i zamarzaniem w czasie niskich temperatur utrzymujących się przez dłuższy czas. Najczęściej system antyzamrożeniowy jest w nagrzewnicę wstępną, która uruchamia się automatycznie i ogrzewa nawiewane do rekuperatora powietrze do odpowiedniej temperatury.

System DGP

Czyli system Dystrybucji Gorącego Powietrza. System ten jest bardzo często wykorzystywany, jako rozwiązanie grzewcze w domach z kominkiem. Jako źródło ciepła jest w tym przypadku wykorzystywany wkład kominkowy. Uzupełnieniem klasycznego kominka – który w standardowym wariancie ogrzewa tylko wnętrze, w którym się znajduje, ewentualnie pomieszczenie sąsiednie – jest specjalna instalacja, której zadaniem jest rozprowadzenie ciepła do poszczególnych pomieszczeń. System DGP doskonale sprawdzi się jako system wspomagający ogrzewanie lub jako rozwiązanie wraz z rekuperacją. Technologia ta sprawdzi się przede wszystkim w niewielkich domach. Montaż systemu DGP najlepiej przeprowadzić na etapie budowania domu – umożliwia to odpowiednie ulokowanie kanałów, którymi dystrybuowane jest ciepło, a także ich estetyczne zamaskowanie w konstrukcji budynku.

System przeciwzamrożeniowy

Wiele nowoczesnych rekuperatorów ma wbudowany system przeciwzamrożeniowy, który ma stanowić zabezpieczenie wymiennika przed spadkami temperatur. Na podstawie informacji z czujnika temperatury system reguluje pracą wentylatorów – może ją ograniczyć, a nawet wyłączyć funkcję pobierania powietrza, ograniczając działanie rekuperatora do wywiewania powietrza na zewnątrz. Należy jednak pamiętać, że w naszym klimacie taki wbudowany system przeciwzamrożeniowy może się nie sprawdzić, wówczas konieczne jest zainstalowanie dodatkowo nagrzewnicy wstępnej.

System stałego wydatku powietrza (constant flow)

Nazywany również sytemem/modułem constant flow. Jest to rozwiązanie stosowane w systemie rekuperacji, w celu utrzymania stałego wydatku powietrza. Dzięki modułowi constant flow możliwe jest utrzymanie stałego wydatku na takim samym poziomie, jak w dniu montażu. Spadek początkowych ustawień wydatku może być spowodowany kondensacją wody pomiędzy lamelami wymiennika, dużą różnicą temperatur, a także zabrudzeniem filtrów powietrza. Te czynniki powodują wzrost oporów ciśnienie w wentylacji. Oznacza to, że w przypadku rekuperacji bez systemu stałego wydatku powietrza istnieje ryzyko rozregulowania ustawień. W efekcie wentylacja będzie mniej wydajna, a także zwiększy się strata energetyczna.

Tłumik akustyczny

Element instalacji wentylacyjnej, który stosowany jest w celu w celu ograniczenia hałasów spowodowanych pracą instalacji i ruchem powietrza. Tłumik akustyczny zazwyczaj stosowany jest między wentylatorem rekuperatora a kanałem wywiewnym/nawiewnym, a także przed nawiewnikami powietrza. Model tłumika powinien być dopasowany do rodzaju kanału aby właściwie spełniał swoją rolę. Tłumiki akustyczne najczęściej wykonane są ze stalowego płaszcza, w jego wnętrzu znajduje się wełna mineralna, zabezpieczona dodatkowo tkaniną poliestrową, aby zapobiec przedostawaniu się elementów wygłuszenia do kanału wentylacyjnego.

Wentylacja grawitacyjna

Jest to najstarszy, a także najbardziej podstawowy rodzaj wentylacji w budynkach. Nawiew powietrza do budynku, a także wywiew powietrza odbywają się w sposób naturalny, bez żadnego wsparcia urządzeń mechanicznych. Działanie wentylacji mechanicznej możliwe jest dzięki naturalnemu zjawisku konwekcji (ruch powietrza odbywający się przez różnicę ciśnienia i gęstości). Chłodne, cięższe powietrze napływa przez nawiewniki do wnętrza budynku i wypiera ciepłe powietrze, poprzez kanały wentylacyjne. Wentylacja grawitacyjna nie wymaga specjalnej instalacji, a także nie potrzebuje podłączenia do źródeł zasilania.

Działanie wentylacji grawitacyjnej uzależnione jest od wielu czynników. Najważniejszym z nich jest różnica temperatur. Ważne, żeby temperatura powietrza w budynku była wyższa niż powietrza na zewnątrz. W momencie, gdy sytuacja temperaturowa jest odwrotna, wówczas wentylacja grawitacyjna zawodzi. Najczęściej wtedy wentylowanie pomieszczeń realizowane jest poprzez otwieranie okien i wietrzenie. Dużą wadą wentylacji grawitacyjnej są także duże straty ciepła.

Wentylacja mechaniczna

Jest to jedno z rozwiązań z zakresu instalacji wentylacyjnej w budynkach mieszkalnych i użytkowych. O wentylacji mechanicznej mówimy w momencie, gdy ruch powietrza w budynku wymuszony jest przez wentylatory, będące elementem kompletnej instalacji wentylacyjnej. Wyróżniamy kilka rodzajów wentylacji mechanicznej – najczęściej w budynkach mieszkalnych stosowana jest wentylacja mechaniczna wywiewna (zwana także wyciągową) oraz nawiewno-wywiewna. Z wentylacją wyciągową mamy do czynienia, gdy zużyte powietrze jest wyciągane z pomieszczeń na zewnątrz budynku. W przypadku takiej wentylacji nawiew powietrza zwykle odbywa się za pomocą nawiewników okiennych i ściennych. Wentylacja mechaniczna wywiewna najczęściej stosowana jest jako wsparcie wentylacji grawitacyjnej – szczególnie w pomieszczeniach o zwiększonym zapotrzebowaniu na wymianę powietrz i usunięcie pary wodnej, w kuchniach i łazienkach. Ten rodzaj wentylacji mechanicznej realizowany jest najczęściej za pomocą pojedynczych, niezależnych od siebie wentylatorów instalowanych w określonych pomieszczeniach. Zazwyczaj wentylatory wyposażone są w czujniki wilgoci, które dopasowują intensywność pracy do panujących warunków. Zaletą wentylacji mechanicznej wywiewnej jest niska cena i stosunkowo prosty, nieinwazyjny montaż.

Drugim rodzajem wentylacji mechanicznej jest wentylacja nawiewno-wywiewna. W wentylacji nawiewno-wywiewnej wymuszony jest zarówno proces wywiewania powietrza z budynku, jak i pobierania go z zewnętrz. Najczęściej w przypadku wentylacji nawiewno-wywiewnej stosuje się odzysk ciepła (rekuperacja). Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła składa się ze specjalnie zaprojektowanej instalacji, obejmującej rekuperator, system kanałów wentylacyjnych, złączek, skrzynek rozprężnych, a także różnego rodzaju akcesoriów dodatkowych, takich jak nagrzewnice, bypass i inne. Ten rodzaj wentylacji mechanicznej jest praktycznie bezobsługowy. Dzięki czujnikom wilgoci i CO₂ rekuperacja automatycznie dopasowuje intensywność działania. Możliwe jest także zaprogramowanie harmonogramu działania za pomocą panelu sterującego. Instalacja mechaniczna wywiewno-nawiewna z odzyskiem ciepła wymaga wykonania specjalnej instalacji (najlepiej na etapie budowania domu), jednak jej użytkowanie zmniejsza koszty ogrzewania (dzięki odzyskowi ciepła).

Wyrzutnia

Jest to element końcowy instalacji rekuperacji. To właśnie przez kratkę wyrzutni wydalane jest zużyte powietrze z instalacji wentylacyjnej budynku. Wyrzutnia jest elementem instalowanym na elewacji budynku – najczęściej ma okrągły kształt. Wylot wyrzutni wyposażony jest najczęściej w lamele lub inny rodzaj ochrony, zabezpieczający przed przedostaniem się do kanałów wentylacyjnych zabrudzeń z zewnętrz. Warto pamiętać, że istnieją zasady dokładnie określające rozmieszczenie wyrzutni na budynku. Szczególnie istotnym parametrem jest odległość wyrzutni od innych budynków, od okien, a także od czerpni.

Wskaźnik EP

Jest to parametr inaczej określany jako współczynnik energii pierwotnej budynku. Wskaźnik EP informuje nas o tym, jak duże zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną wykazuje budynek w ciągu roku. Na wskaźnik EP składają się m.in. nieodnawialna energia pierwotna potrzebna do ogrzewania budynku, chłodzenia, oświetlania, wentylacji, a także ogrzania wody użytkowej. Na wskaźnik EP ma wpływ wiele czynników, do najważniejszych zaliczamy: jakość izolacji budynku, rodzaj wentylacji, obecność urządzeń wykorzystujących odnawialne źródła energii, lokalizację budynku, formę budynku, wykorzystane materiały budowlane. Oszacowanie tego wskaźnika pozwala na poznanie orientacyjnych kosztów utrzymania budynku.

Dopuszczalna wartość wskaźnika EP ulega zmianie, a określana jest w Warunkach Technicznych. Zgodnie z WT 2021 współczynnik EP nie powinien przekraczać 70 kWh(m2*rok). Normy określające dopuszczalną wysokość wskaźnika energii pierwotnej, ulegają zmianom co kilka lat (dla porównania, WT przed nowelizacją podawało maksymalną wartość współczynnika EP 95 kWh/(m2*rok)). Takie działanie ma na celu budowanie coraz bardziej energooszczędnych budynków, a także ograniczenie niskiej emisji. Wymagania dotyczące wskaźników EP dotyczą budynków nowo budowanych, a także przebudowywanych.

Wskaźnik OZC

Skrót ten oznacza Obliczeniowe Zapotrzebowanie na Ciepło, używane jest także określenie „analiza OZC”. OZC obliczamy w celu poznania zapotrzebowania na ciepło danego budynku. Dzięki temu otrzymujemy informację, jaka ilość energii cieplnej powinna być dostarczona do budynku, aby komfort cieplny był zachowany. Żadna z ustaw nie podaje konkretnego wzoru na obliczenie wskaźnika OZC, warto jednak wiedzieć, że przy obliczeniu OZC wykorzystywane są normy obliczeniowe PE-EN 12831. Dobrze przygotowana norma OZC powinna zawierać opis budynku, wraz z dokładnymi danymi identyfikacyjnymi budynku i jego poszczególnych części – liczbą okien, grubości izolacji ścian. Konieczne jest zawarcie informacji o parametrach przegród budowlanych. Podczas obliczania OZC należy także wziąć pod uwagę straty cieplne, jakie są spowodowane działaniem wentylacji, a także zyski cieplne wewnętrzne (sprzęty AGD, osoby przebywające wewnątrz), a także pochodzące z promieniowania słonecznego. Prawidłowo obliczony wskaźnik OZC pozwala dobrze dobrać urządzenia grzewcze, a także wykonać instalacje grzewcze, które wytworzą optymalną ilość energii. Wskaźnik OZC określany jest najczęściej w W/m².

Współczynnik przenikania ciepła (U)

Jest to parametr, który określa, ile energii cieplnej ucieka z budynku, poprzez różnego rodzaju przegrody termiczne. Współczynnik przenikania ciepła określany jednostką U obliczany jest na podstawie energii (W), w odniesieniu do powierzchni przegrody (m²) i różnicy temperatur zarejestrowanej po obu jej stronach (K). Obliczanie współczynnika przenikania ciepła dla danego budynku zalecane jest szczególnie na etapie budowy domu. Dzięki temu otrzymamy informację, jakiej wielkości będą straty ciepła w przypadku ścian, stolarki okiennej, drzwi, drzwi garażowych czy stropów. Na wartość współczynnika wpływ ma kilka czynników. Kluczowa jest jakość użytych materiałów budowlanych – należy zwrócić uwagę na skuteczność izolacyjną (λ). Istotna jest także grubość przegrody termicznej – grubsza przegroda to lepsza ochrona. Ważny jest także rodzaj przegrody. Ściana lub strop będą odznaczały się znacznie mniejszymi stratami ciepła niż okna, lub drzwi. Obliczając współczynnik przenikania ciepła, ważne jest, aby wziąć pod uwagę wszystkie wykorzystane materiały, również spoiwa i uszczelnienia. Warto także zwrócić uwagę na mostki termiczne powstające w izolacji dachu.

Wartość współczynnika przenikania ciepła dla nowo wybudowanych domów, określona jest w Warunkach Technicznych 2021. Od początku 2021 roku wartość ta uległa zmianie. Aktualnie obowiązują następujące wartości dla współczynnika przenikania ciepła:

Ściany zewnętrzne – maksymalna wartość U 0,2 W/m2K
Okna i drzwi balkonowe – współczynnik U nie powinien przekraczać 0,9 W/m2K
Okna połaciowe – maksymalna wysokość współczynnika przenikania

Wysokość współczynnika przenikania ciepła jest aktualizowana co kilka lat, co pozwala budować bardziej energooszczędne domy, wykorzystujące nowoczesne technologie.

Wymiennik entalpiczny

Jest to model wymiennika, umożliwiający odzysk części wilgoci z wydalanego z budynku powietrza. Taką właściwość zawdzięcza swojej specyficznej budowie – do wykonania wymiennika entalpicznego wykorzystana została tkanina membranowa (podobna do membrany Gore-tex stosowanej w odzieży sportowej). Wymiennik entalpiczny jest odporny na zamarzanie, a także charakteryzuje się dużą trwałością. Zaletą tego rodzaju wymienników jest bardzo szczelna konstrukcja, co zapobiega mieszaniu się powietrza wywiewanego z nawiewanym, a także przedostawaniu się nieprzyjemnych zapachów czy zanieczyszczeń. W przypadku wymienników entalpicznych odzysk ciepła wynosi około 80%-85%.

Wymiennik obrotowy

Jest to rodzaj wymiennika, który zbudowany jest z gładkiej i karbowanej folii aluminiowej, wypełniającej obracający się wokół własnej osi walec. Podczas obrotu wymiennika, przez wnętrze urządzenia przepływa powietrze nawiewane z zewnętrz i wywiewane z pomieszczeń budynku. Aluminium nagrzewa się pod wpływem ciepłego powietrza wyrzucanego z wnętrza domu, a następnie ciepło to odbierane jest przez strumień chłodnego powietrza, czerpanego z zewnątrz. Wymiennik obrotowy charakteryzuje się bardzo wysoką sprawnością odzysku ciepła – na poziomie 75%-90%.